İçindekiler
Sanal ve fizikselin etkileşimi, kaynaşması arttıkça ortaya yeni evrenler, dünyalar, deneyimler çıkıyor. Dijital gündeme girdiği günden itibaren popülerliğini her geçen gün artıran Metaverse de bunlardan biri. Büyük teknoloji şirketlerden salt internet kullanıcılarına kadar da herkes bu açılan yeni evrende yer kapmaya çalışıyor. Peki gerçekte Metaverse nedir? Söylendiği gibi internetin geleceği ve bir üst basamağı mı? Facebook şirketi niçin adını “Meta” olarak değiştirdi? Metaverse’te arsa alma olayı nasıl bir şey? Hepsi ve daha fazlası için okumaya devam!
Metaverse Nedir?
Metaverse ne mi demek? Etimolojik olarak bu kavram Antik Yunancada “sonrası, ötesi” anlamlarına gelen “meta” ile başlıyor. Kavramın kalan parçası ise “universe” (evren) sözcüğünün kısaltılmış hâli. Buradan hareketle metaverse “evren ötesi” olarak Türkçeye geçebiliyor veya daha nokta atışı bir ifade ile “evren hakkında dijital evren” gibi tanımlar da yapılıyor. Meta evren de diyebileceğimiz metaverse; bireylerin kendi sanal temsilleri (avatarları) aracılığıyla etkileşime girebildikleri devasa bir ağ. Örneğin, siz bir internet kullanıcısı olarak kendinize ait sanat temsilinizi oluşturabilir ve diğer avatarlar ya da sanal nesneler ile etkileşime geçebilirsiniz. Sanal toplantılara katılmaktan diğer avatarlar ile buluşup vakit geçirmeye kadar aklınıza gelen pek çok eylemi bu evrende gerçekleştirebilirsiniz. Hatta ve hatta bir sanal tiyatro oyunu çıkışında sanal restoranda yemek yedikten sonra hesabı da kripto para ile ödeyebilirsiniz. Bu açıdan metaverse, gezegenimiz olan dünyadaki hemen her fiziksel etkileşimi, etkinliği, eylemi devasa sanal ağına taşıyabiliyor. Metaverse nedir kısaca diye bakarsak da: Bu evren içerisinde neredeyse sıfır fiziksel çaba ile dilediğiniz gibi vakit geçirebilirsiniz. Yani internette video izlemek gibi iki boyutlu deneyimler, yerini kendimizi videodaki mekânın içinde gibi hissedeceğimiz üç boyutlu deneyimlere bırakıyor.
Bilimkurgu Yapımlarında Metaverse
Pek çok bilimkurgu yapımında aslında meta evrenin kurgusal açıdan temelleri atılmıştı. Neal Stephenson’ın 1992 tarihli “Snow Crash” adlı distopik romanı ve William Gibson’ın 1984’te yayımladığı bilimkurgu romanı “Neuromancer” buna verilen en popüler iki örnek. Tabii dahası var. 2009 çıkışlı “Avatar” filmi, 2018 çıkışlı “Ready Player One” filmi ve filmin ilham aldığı Ernest Cline tarafından yazılan roman… Tüm bunlar günümüz metaverse kavramının atıfta bulunduğu, kurguları açısından da bu evreni andıran işler.
Metaverse Facebook’a mı Ait?
Tabii ki hayır. İnternet nasıl ki tek bir teknoloji şirketine ait değil de metaverse de benzer şekilde bir kişiye, şirkete, kuruma ait değil. Gelgelelim bu kafa karışıklığının nedenlerini de irdelemeye çalışalım. Eski adıyla Facebook’un (şimdiki adı Meta’nın) CEO’su Mark Zuckerberg, Temmuz 2021 tarihinde The Verge dergisine bir röportaj verdi. Mark Zuckerberg bu röportajında, Facebook kullanıcılarının artık siteyi bir sosyal medya platformu değil, bir metaverse şirketi olarak göreceğini belirtmişti. Aynı yılın Ekim ayında ise şirketin ismi artık Facebook değil, Meta oldu. Burada kastedilen “Facebook”, mâlum sosyal medya sitesi değil, onu da bünyesinde barındıran Facebook şirketi. Şirket bu yönde bir isim değişikliğine gidince de henüz olayı yeni yeni kavramaya çalışan insanlar, bu teknolojiyi Meta şirketi ile özdeşleştirmeye başladı. Bu değişikliğin nedenine dair güçlü birkaç yorum var.
Birincisi eski adıyla Facebook, yeni adıyla Meta şirketi Instagram’ı satın alarak elini güçlendirmişti fakat Facebook web sitesi eskisi kadar gençlere hitap etmiyordu. Bu nedenle bir devinim gerekiyordu. Ek olarak “The Great Hack” belgeseli ile beraber de şirketin adı skandallar ile anılır oldu. Bu nedenle şirketin imaj yenilenmesine gitmesi gerekiyordu ve bu nedenle isim değişikliğine yönelerek metaverse kavramına odaklanmaya başladı. Mark Zuckerberg, Facebook Connect 2021’deki yaklaşık 1 saatlik konuşmasında da bu evreni anlamıştı. Buna göre mesela Youtube’da bir video izliyorsunuz ve bu eylem iki boyutlu. Yani sadece genişlik ve yükseklik söz konusu. Oysa Youtube içerisinde bir meta evren konsepti olursa, sanal gerçeklik gözlüğünüzü takarak izlediğiniz videodaki mekânın içinde gibi olacaksınız. Yani üç boyutlu bir deneyime geçeceksiniz. Böylece genişlik ve yüksekliğe bir de derinlik eklenecek. Facebook (artık Meta) şirketinin metaverse teknolojisi ile beraber anılmasının nedeni de adındaki değişiklik ve Mark Zuckerberg’in bu konuda öne çıkan videolu anlatımları. Fakat dediğimiz gibi, bu bir yanılgı.
Meta Evrene Nasıl Girerim?
Günümüzde birçok metaverse platformu var. İnsanların katılımı artırması için de birçoğu ücretsiz üyelik ve giriş imkânı sağlıyor. Metaverse arsa alma en çok merak edilenler konulardan biri olduğundan, bunu sağlayan platformlara üyelik de merak ediliyor. Mesela bunlardan birkaçını madde madde tanıtalım:
- Decentraland çok popüler bir platform. 3D sanal gerçeklik platformu olan Decentraland, Ethereum blok zincirine dayalı “MANA” kripto para birimi ile satın alma gerçekleştirmenizi sağlıyor. Burada üzerine bina inşa edebileceğiniz, daha sonra gezebileceğiniz vs. sanal araziler, arsalar satın alabilirsiniz. Haziran 2021 tarihinde Londra merkezli müzayedeevi Sotheby’s, dijital sanat eserlerini tanıtabilmek için Decentraland’da New Bond Street genel merkezinin dijital bir kopyasını yaratmış, böylece sanal bir sanat galerisi olarak platformda yerini almıştı.
- Axie Infinity video oyunu da bu pazarın içine girdi. Pokemon’dan ilham alan Axie Infinity video oyunu, Sky Mavis adlı şirket tarafından kurgulanıp geliştirildi. Bu oyunda “Axie” adlı sanal hayvan karakterleri ile oyun oynanabiliyor. Bu sanal hayvanlar, kullanıcılar tarafından geliştiriliyor ve ardından savaştırılıyor. Axie Infinity web sitesine gidip indirme butonuna basarak oyunu telefonunuz veya bilgisayarınıza indirebilirsiniz.
- Fortnite platformunda düzenlenen ve ünlü rapçi Travis Scott’un katıldığı “Astronomical” adlı etkinlik de büyük ses getirmişti. Bu online konser sunulan verilere göre 12,3 milyon kişi tarafından izlenmişti. Bir nişancı oyunu olan Fortnite, kendi platformu içerisinde düzenlediği bu online konser ile rekor kırdı.
- İşin özü şu anda büyük bir metaverse örneği de yok. Yani adı var, kendisi yok. Kendi avatarlarınız ile sanal toplantı odalarına katılabileceğiniz, oyun dünyası içerisinde meta evreni deneyimleyebileceğiniz belli başlı platformlar var. Bununla beraber, Microsoft Mesh platformu da adından çokça söz ettiriyor. 3D avatar veya 360 holoportasyon teknolojisi ile buluşmalar bir karma gerçeklikte gerçekleşiyor.
- Kullanıcıların oyun yaratmalarına imkân veren çevrim içi oyun platformu Roblox da popüler bir örnek. Markalar dâhil olmak üzere herkes Roblox platformunda sanal ürünler tasarlayıp satabiliyor ve diğer oyuncular ile beraber sosyalleşebileceğiniz alanlar da yine bu çatı altında. Roblox’un sunduğu bu sanal deneyimler meta evrenin ilk adımları olarak değerlendiriliyor. Markalar da bu evrende yerini almaya çalışıyor. Öyle ki Roblox’ta bugüne dek Nike, Hyundai, Gucci, Disney, Netflix gibi birçok büyük marka kendi alanlarına oluşturdu.
- Sonuç olarak bu saydığımız platformlardan size uygun olana üye olabilir, giriş yapıp çeşitli sanal deneyimler yaşayabilirsiniz.
Metaverse’te Arsa Nasıl Alınır?
Metaverse arsa nasıl alınır sorusu da çokça soruluyor. Önce metaverse arsa nedir ona bakalım. Aslında bir dijital alandan, arsadan ibaret. Satın almalar ise genellikle kripto paralar ile gerçekleşiyor. Arazi / arsa satın almak için de öncelikle buna uygun bir platforma üye olmanız gerekiyor. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi Decentraland platformu bunun en popüler örneği. Bunun üzerinden adım adım ilerleyelim:
- Bilgisayarınızda adres çubuğuna https://decentraland.org/ yazıp girdiğinizde karşınıza “Get Started” tuşu çıkacak. Buna tıkladığınız zaman ise karşınıza iki seçenek çıkıyor.
- Bunlardan soldaki üye girişi, sağ taraftaki ise misafir girişi seçenekleri. Şayet kaydolmadan Decentraland platformunda vakit geçirmek isterseniz misafir girişi seçin. Üye girişine tıkladığınız zaman ise karşınıza üç seçenek daha çıkıyor.
- Bunlardan “MetaMask”, tarayıcınıza ilgili eklentiyi indirmenizi sağlıyor. “WalletConnect” ise kripto cüzdanınızı oyun içinde kullanmanızı sağlıyor. “Fortmatic” seçeneğine tıklayarak oyuna mail ile kaydolabilirsiniz.
- Ardından e-mail yoluyla giriş yapabilir ve bir şifre belirleyebilirsiniz. Ardından mail kutunuza gelen 6 haneli kodu da ilgili bölgeye yapıştırıp devam edebilirsiniz.
- Artık oyun içi avatarınızı, yani sanal temsilinizi belirleyebileceğiniz kısma geldiniz. Bu sayfanın sağ altında “randomize” ve “done” tuşları var. Mesela randomize tuşuna basarsanız, oyun sizin için rastgele bir avatar oluşturabilir. Tabii ki isterseniz kendi sanal temsilinizi sayfadaki seçenekler aracılığıyla tasarlayabilirsiniz.
- Ardından “done” tuşuna basıp devam edin. Açılan pencerede avatar ismi ve e-mail istenecektir. Buraya da yine ilgili bilgileri doldurup devam edin. Ardından kullanım koşullarını da kabul ettikten sonra oyun başlıyor.
Bu ve benzeri platformlara üye olup giriş sağlayarak sanal ortamları keşfedebilir, kripto paranız ile kolayca satın alma gerçekleştirebilirsiniz. Tüm bunların yatırım tavsiyesi olmadığını, bu evrene girmeden önce iyiden iyiye araştırma yapmanız gerektiğini de unutmayın.
Metaverse Kullanım Örnekleri ve Projeleri
Metaverse projeleri yukarıda saydığımız örneklerden de anlayabileceğiniz üzere daha çok oyun platformlarında öne çıkıyor. Bununla beraber farklı pek çok platformda da sanal deneyimler sunuluyor:
- Sosyal etkileşim platformları: Kullanıcılar, Second Life gibi video oyunlarında diğer kullanıcıları görüp onlarla etkileşime geçebiliyor. Ayrıca sanal toplantılar yapabiliyor.
- Video oyunları: Meta evrenin büyük bir bölümü günümüzde oyunlar ile özdeşleşiyor. Sürükleyici video oyunları içerisinde sanal karakterinizi yaratıp oyun oynayabilirsiniz. Aslında meşhur “Sims” oyununu düşünün. Orada da kendi sanal evrenimizi yaratabiliyorduk. Tıpkı onun gibi… Farkı ise sanal gerçeklik cihazları ile oyun oynayabilme imkânı.
- Kültür – sanat mekânları: Etkinlikler, mekânlar, konserler vs. çevrim içi ortamlarda da sunuluyor. Örneğin, Mona Lisa tablosunu sadece internette iki boyutlu olarak bir fotoğraf hâlinde gördüğünüzü değil de, 3D cihazlar ile girebileceğiniz sanal bir Louvre Müzesi olduğunu ve tabloyu o şekilde gördüğünüzü düşünün.
Metaverse Şişirilmiş Bir Balon mu? Metaverse Eleştirileri
- Gelelim madalyonun diğer yüzüne… Metaverse teknolojisi hakkındaki en büyük eleştirilerden biri şu: “Aslında zaten bu teknoloji vardı. Sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik cihazları ile oyunlar oynuyorduk. Yani pazarlanan meta evrenin kullandığı teknoloji zaten hayatımızda. Fakat işin içine artık değerler, satın almalar, marka – müşteri ilişkileri vs. girdiği için metaverse yeni bir şeymiş gibi tanıtılıyor.” Bu, eleştiri tarafında görebileceğiniz çok yaygın bir geri bildirim. Zira gerçekten de artırılmış gerçeklik ve sanal gerçeklik ürünleri uzun yıllardır hayatımızda. Sinemalarda 3D deneyimleri de yaşadık. “O zaman değişen ne?” diye soruyor bu bakış açısı ve yanıtlıyor: “Yalnızca insanların para harcamasını sağlayacak daha çok dijitalleşme.”
- Bir diğer eleştiri ise markalara geliyor. Gerçek dünyanın kaynakları azalırken daha fazla para kazanmanın yollarını arayan şirketler ve markalar olduğu için, meta evren para harcanacak yeni bir yerden başka bir şey değil, deniyor.
- Bir diğer eleştiri ise metaverse kavramının genel olarak çok belirsiz olduğu. Mesela meta evrene sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik cihazları ile girildiğini söylemiştik fakat pek çok platforma bilgisayar üzerinden üye olup kripto paralar ile işlem yapabiliyorsunuz. Peki 3D cihazlar bunun neresinde? Ancak belli platformlarda bu cihazlar ile etkileşime geçilebiliyor. Bu nedenle “metaverse nedir?” diye elli kişiye sorsanız, elli farklı yanıt alabilirsiniz.
- Meta evrende kadın olmanın getirdiği zorluklardan da çokça bahsediliyor. Sanal pek çok ortamda da erkeklerin hâkimiyetinden söz eden eleştiriler ve sanal ortamda da rahatsız edici davranışların olduğunu söyleyenler var.
Amazon’dan Netflix’e Öneri Sistemleri Nedir, Nasıl Çalışır? başlıklı yazımızı inceleyerek konu hakkında detaylı bilgiye sahip olabilirsiniz.
