Balık kılçığı diyagramı (Fishbone Diagram), bir sorunun olası sebeplerini incelemek için başvurulan popüler bir yöntemdir. Neden-sonuç diyagramı ya da Ishikawa diyagramı adı ile de bilinen bu metot, genellikle firmaların kalite departmanlarınca uygulanır. Sorunların muhtemel nedenlerini fark etmek, irdelemek ve etkili çözümler üretmek için bir görselleştirme aracı olan balık kılçığı diyagramı, firmaların ürün geliştirme ve sorun giderme işlemlerinde büyük fayda sağlayabilir. Bir üründen alınan verimin neden beklenen düzeyde olmadığı ya da örnekse müşteri ilişkilerinde şikayetlerin niçin azalmadığını bu görselleştirme aracı ile tespit edebilirsiniz. Firmanın ilgili bölümü ya da kalite departmanı bir beyin fırtınası yaparak sorun hakkındaki muhtemel gerekçeleri ortaya koyar. Beyin fırtınasında elde edilen fikirler hızlı bir şekilde kategorize edilir. Bu muhtemel nedenler önem sırasına göre derecelendirilir ve hiyerarşi çizilmesine yardımcı olur. Diyagramın tasarımı bir balığın iskeletine benzediğinden metoda Türkçede “balık kılçığı” adı verilir. Metodun içeriğini özetleyen diğer isimlendirme de neden-sonuç diyagramıdır. Balık kılçığı diyagramları genel olarak sağdan sola doğru ilerler. “Kılçıktaki” her büyük kemik, daha çok ayrıntıya sahip olan küçük kemikler içerecek şekilde dallanır. Bu metodu bulan Dr. Kaoru Ishikawa’nın amacı, çalışanların yalnızca büyük sorunların belirtilerini ele alan çözümlerden kaçınmalarıdır.
Diyagram, yedi ayrı kalite aracından biri olarak da kabul edildiğinden oldukça popülerdir. Bir ekip toplantısında, beyaz tahtaya çizerek uygulayabileceğiniz bu metoda göre, çizilecek balık kılçığı görüntüsünün en sağına, yani balığın baş kısmına araştırılacak sorun ya da konu yazılır. Araştırılacak konu ya da soruna neden olan potansiyel sebepler de görselin ilgili yerlerine eklenir. Söz konusu problemlerin ana nedenleri hakkında beyin fırtınası yapılarak elde edilen sonuçlar yerine genel başlıkları da kullanmanız mümkün. Bunlar; “metotlar, insanlar, makineler, materyaller, ölçüm, çevre” şeklindedir. Sorunları görselleştirerek istisnaları, ayrıntıları, dipnotları da görmenizi sağlayan balık kılçığı diyagramına, markanızın bilinirliğinin neden beklediğiniz kadar artmadığı, satışa sunulan ürünün potansiyelinin niçin açığa çıkmadığı ya da mevcut ürünün nasıl daha fazla iyileştirilebileceği gibi pek çok konuda başvurulabilir. Ortaya çıkan sorunlar tabii ki sektörden sektöre değişebilir. Bir ürünün imalatı söz konusu olduğunda başka, bir web sitesinin organik trafiği mevzubahis olduğunda başka sorunlar ortaya çıkabilir. Ortaya çıkan muhtemel nedenlerin üzerine grup olarak gidilerek potansiyel problemler açığa çıkarılır ve çözüm arayışları başlar.